Բնագիտություն

Ինչպես  կազմեցինք  պարպմունքի  նախագիծ
Բնության  երևույթներից  աշուն
Թեմա  բնության մեջ  տեղի ունեցող  փոփոխություններն աշնանը:







                                          Նպատակը
Երեխաների  մեջ  ամրապնդել  դիտարկումններից  ստացած  տպավորությունները, աշնան առանձնահատկությունների  վերաբերյալ, սովորեցնել  գույները, մրգերի  անունները:

Այսօր մենք բոլորս միասին III կուրսի ուսանողները  այցելեցինք  մանկապարտեզ: Պատրաստել էինք տեսաֆիլմ  աշնան մասին: Ապա երեխաների հետ միասին գնացինք այգի և հավաքեցինք գույնզգույն տերևներ, որոնք լցրեցինք զամբյուղի մեջ:Ապա հարց է առաջանում ինչու՞ էր անհրաժեշտ նրանց այդ տերևները: Տերևները վերևից թափում էինք երեխաների վրա, իսկ երեխաները բացականչում էին աշուն է աշուն և արտասանում էին Հովհաննես Թումանյանի ստեղծագործություններից «Աշունը»: Ժամանակը ավելի հետաքրքրաշարժ դարձնելու համար վերցնում էինք գունավոր թղթերը և երեխաներից հարցնում գույները, կար ակտիվ մասնակցություն, երեխաները շատ ուրախ էին, մենք  նույնպես, քանի որ կարողացանք  ուրախ դարձնել երեխաների օրը: Հիմնական նպատակն այն էր, որ երեխաները սովորեն տերևների գույները: Ահա այսպիսի օր ունեցանք մենք և երեխաները:

                                  

                                               Բուսական    աշխարհ 

1.  Հայաստանը իր փոքրիկ տարածքում ունի բուսականության զարմանալի բազմազանություն: Այստեղ հանդիպում է ավելի քան 3200 բարձրակարգ բուսատեսակ, այսինքն` յուրաքանչյուր 1000ք.կմ-ի վրա, միջինում` 107 բուսատեսակ: Սա շատ ավելին է, քան արևադարձային գոտում: Հայաստանի բուսական աշխարհի 120 տեսակ կարելի է հանդիպել միայն Հայաստանում: Դրանցից շատերը կոչվում են հենց Հայաստանի և նրա առանձին մասերի անուններով. պատատուկ հայկական, ոզնատուփ հայկական, օշինդր հայաստանյան, սզնի Զանգեզուրի, կաղնի արաքսյան և այլն:
2.  Հայաստանի բուսական աշխարհի բազմազանությունը հետևանք է բնապատմական զարգացման, երկրի ուրույն աշխարհագրական դիրքի և տարածքի լեռնային բնույթի: Երկրաբանական խոր անցյալում, այստեղ աճել է արևադարձային և մերձարևադարձային բուսականություն: Հնագույն սառցապատումների ժամանակ, միմյանց հաջորդող ցուրտ ու խոնավ և շոգ ու չոր կլիմաների ներգործությամբ, առաջացել են նոր բուսատեսակներ: Ցածրադիր վայրերը ծածկված են անապատային և կիսաանապատային գոտու բուսականությամբ: Հաճախ հանդիպում են` ծառանման օշինդրը, հազարատերևուկը, ինչպես նաև վաղանցիկ բույսերից` աղածաղիկը: Դրանք հարմարված են չոր պայմաններին և զարգացած արմատների շնորհիվ հողի խորքից կարողանում են ջուր վերցնել:
3.  Արարատյան գոգավորության կիսաանապատներում` 1000-1500մ բարձրության վրա, գերակշռում են հոտավետ օշինդրը, ուղտափուշը, կապառը, ջանգյուլումն ու անթառամ ծաղիկները: Տարածված են նաև մասրենին, գազը, բազմատեսակ ծաղիկները: Տափաստանային գոտին Հայաստանի ամենատարածվածն է և զբաղեցնում է` 1400-2600մ բարձրությունը: Այս գոտուն բնորոշ է սիզախոտային, փետրախոտային, իսկ գոտու բարձրադիր մասում` հացազգի-տարախոտային բուսականությունը: Հայաստանը համարվում է անտառներից աղքատ: Դրանք զբաղեցնում են տարածքի մոտ 10%: Հյուսիս-արևելքում, տարածքի անտառապատվածությունը կազմում է 30%, որտեղ հիմնական ծառատեսակը արևելյան հաճարենին է, մասամբ` կաղնիներ և սոճիներ: 

                                  ՏնաՏնային բույսեր  

Հիբիսկուս, Չինական վարդ

վարդ

Չինական վարդը հրաշալի մաքրում և առողջացնում է օդը, և կենսածին ազդեցություն է թողնում թույլ բույսերի վրա : Նրա կողքին հիվանդ բույսերը կենդանանում են, ամրանում և նրանց աճը ակտիվանում է:

Հայրենիք - Աֆրիկայի և Եվրասիայի արևադարձային եւ բարեխառն շրջաններում և Կարիբյան կղզիներում:

Ծաղկման շրջան - գարնանից մինչև աշուն:

Աճ- արագ:

Լուսավորություն - պայծառ- ցրված լույս, գարնանը եւ ամռանը առանց արևի ուղիղ ճառագայթների: Աշնանը եւ ձմռանը պետք է աօահովել լավ լուսավորություն , թույլ է տրվում նաև արևի ուղիղ ճառագայթներ:

Ջերմաստիճան - չափավոր, գարնանը եւ ամռանը 18-22 ° C: Աշուն - Ձմեռ ժամանակահատվածում ``14-16 ° C : 10 ° C –ից ցածր ջերմաստիճանի դեպքում կարող է տերևաթափ սկսել:

Ջուր – վեգետացիոն (աճման) և ծաղկման շրջանում ` առատ , երբ չորանում է հողի վերին շերտը: Աշնանը եւ ձմռանը ջուրը պետք է լինի չափավոր` հողի վերին շերտի չորացումից երկու կամ երեք օր հետո : Ձմռան շրջանում բույսը 14 ° C ջերմաստիճանից ցածր պահելու դեպքում հողը չափավոր խոնավ պետք է լինի:

Օդի խոնավություն - կարևոր նծանակություն չունի, բայց ցանկալի բույսը ցողել հատկապես ծաղկման շրջանում: Բույսը ցողելը հանդիասանում է նաև սարդանման լուի դեմ կանխարգելման միջոց:

Սնուցում- Գարնանը եւ ամռանը կանոնավոր (ամիսը մեկ անգամ) ազոտ պարունակող հանքային պարարտանյութեր (որոնք խթանում են երկարատև ծաղկումը): Ձմռանը սնուցում են միայն ֆոսֆոր – կալիում պարունակող պարարտանյութերով 0,5 չափաբաժնով` ամիսը մեկ անգամ , կամ եթե բույսը շատ չոր եւ սառը պայմաններում է, ապա ընդհանրապես ձմռանը չեն սնուցում:

Հանգստի շրջան - Նոյեմբեր – փետրվար ամիսներին: Օպտիմալ ջերմաստիճանը 14-16 ° C, լավ լուսավորություն, չափավոր ջուր:  

                                              Մանուշակ

Մանուշակի տեսակները  Մանուշակը մանուշակազգիների ընտանիքի խոտաբույս է: Հայտնի է մանուշակի մոտ 500 տեսակ: ՀՀ- ում հայտնի է 14 տեսակ՝ անուշահոտ, կովկասյան, սոմխեթ ական (հայկական), դաշտային, ժայռայի ն և այլն: Աճում է անտառներում, թփուտներում, մա րգագետիններում, գետերի և առվակների ափերին, չոր, քարքարոտ վայրերում և այլուր:

Մանուշակներ  Տերևներն ամբողջական են, հերթադիր կամ արմատամերձ վարդակով, սովորաբար՝ տերևակիցներով: Ծաղիկները երկսեռ են, մանուշակագույն, սպիտակ, դ եղին կամ բազմագույն: Պտուղը եռափեղկ տուփիկ է: Որոշ տեսակներ դեղաբույսեր են. պարունակում են սապոնիններ, ալկալոիդներ, աղա ղանյութեր, գլիկոզիդներ, C վիտամին և այլն: Պատրաստուկներն օգտագործում են մաշկային հիվանդություններ բուժելիս:

Սենյակային մանուշակը և բազմացումը Սենյակային մանուշակները նույնպես լինում են տարբե գույների:Նրանք շատ զգայուն են՝պահանջվում է լավ խնամք և հոգատար վերաբերմունք:Մանուշակները բազմանում են տերևնորով՝ ջրի մեջ և հողի մեջ դրված:Ծաղկի գույնը կարող ես մոտավորապես իմանալ տերևի ներքին հատվածի գույնով պայմանավորված:Մանուշակները արևի ճառագայթ չեն սիրում, միայն աշնանը կարող ես թողնել արևի ճառագայթների տակ բուժման նպատակով,եթե ծաղիկը փչանում է:Հիմնականում մ անուշակը պետք է դրվի լուսավորված սենյակում, նրանք չեն սիրում, երբ շատ ես ջրում և սենյակում ցածր ջերմաստիճան է:Որպեսզի մանուշակը նորալ աճի պետք է օպտիմալ ջերմաստիճանը լինի 22-26 C ,իսկ ջրել պետք է քիչ-քիչ և հաճախակի:  

                                                                                                                                                                                                                            

  

                                          Նեպտունի մասին 

 Հայտնաբերվել   է  սեպտեմբերի  23-ին 1846թ: Ուրբեն  Լե Վերյե Յոհան Գալլե Հենրիխ դ՜ Արեստ  Ջոն կոչ Ադամի կոխմից  հեռավորությունը   4503443 661կմ:Նեպտունը ,Արեգակնային  համակարգի  ութերորդ  և  ամենահեռու  մոլորակն  է: Նեպտունը  հանդիսանում է  չորորդ   մոլորակը   ըստ  տրամագծի  մեծության   և  երրորդը  ըստ  զանգվածի: Նեպտունի  զանգվածը  17,2  անգամ , իսկ  հասարակածի  տրամագծի  մեծությունը  3,9  անգամ  մեծ  է  երկրից: Մոլորակը  անվանվել  է  հռոմեական  ծովերի  աստծու  պատվին: Նրա  աստղագիտական  նշանն է նեպտունի  եռաժանին: Նեպտունի  կազմվածքը  մոտ  է  Ուրանին, է   և  այս  երկու  մոլորակները  կազմվածքով  տարբերվում  են  ավելի  խոշոր  հսկա  մոլորակներից:Երբեմն  նեպտունը  դասում  են  առանձին  կատեգորիայի  Սառցե  հսկաի:Նեպտունի  մթնոլորտը , կազմված  է  հիմնականում  ջրածնից  և  հելիումից: Ածխաջրածինների   հետքերով , և  հնարավոր  է  ազոտով, սակայն  պարունակում  է  նաև  սառույցների  ավելի  մեծ  մաս  ջրային, ամոնիակային,  մեթանային:Նեպտունի  միջուկը,  կազմված  է  հիմնականում  սառույցներից  և  լեռնային  ապարներից:Մթնոլորտի  արտաքին  շերտերում  մեթանի  հետքերի  առկաըությունն  էլ  հենց   հանդիսանում  է  մոլորակի  կապույտ  գույնի  պատճառը:  

  

   


  Նախագիծ`«Աշնան մրգեր»

Նպատակը.Երեխաներին սովորեցնել մրգերի անունները,ամրապնդել

Նախորդ պարապմունքին սովորացրած գույները և

Հյուրասիրել անուշահամ մրգերը

Ընթացքը.Դաստիարակի դերերում`Հերմինեն, Քրիստինեն, Մերին, Աննան

Ուսանողները զամբյուղը գույնզգույն լցրած աշնանային մրգերով

Մտնում են խմբասենյակ,երեխաներին համախմբում են իրենց

շուրջը  և նրանց ուշադրությունը հրավիրում աշնանային

պատկերների վրա`տարբեր մրգատու ծառերի`նռան, սերկևիլի,

խնձորի,խաղողի,տանձի: Այնուհետև երեխաներին հարցնում են

(հիշեցնում կամ սովորեցնում)  մրգերի անունները  և  գույները`

կանաչ, դեղին, կարմիր, նաև հարցեր են տալիս աշնան վերաբերյալ,

սովորեցնում բանաստեղծություններ մրգերի  մասին:

Դաստիարակները հանձնարարում են տանը նկարել աշնանային

Թեմաներով նկարներ`մրգեր, ծառեր…

Բանաստեղծություններ`

                                     «Խնձոր»

Ես խնձորեմ`

Նուրբ կեղևով,

Կարմրաթուշ եմ,

Շատ անուշ եմ:

Մայր Ծառից եմ

Սնունդ առել,

Արևից եմ

Ես քաղցրացել

Դե`, մոտեցեք`,

Էլ մի սպասեք,

Դե`, մոտեցեք,

Համտես` արեք:

Նուռ

Կար մի պստիկ,

Ճստիկ նուռ,

Հատիկ ուներ նա մի բուռ:

Ուներ հատիկ, բայց չուներ

Ոչ պատուհան, ոչ էլ դուռ:

           
                  

           

   

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 

                                                                                                   

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         

                                      Հայ և օտար ազգի նշանավոր 
                                 (գիտնականներ,գյուտարարներ)
                   
                   Վիկտոր  Համազասպի  Համբարձումյան
                                                          
Վիկտոր Համբարձումյան (ծնվել է սեպտեմբեր 18- ին 1908թ. Թիֆլիսում,մահացել է օգոստոս 12-ին 1996թ.Երևանում)  հայ հայտնի աստղագետ և աստղաֆիզիկոս, տեսական աստղաֆիզիկայի հիմնադիրներից մեկը։ Համբարձումյանի աշխատությունները վերաբերում են աստղերի և միգամածությունների ֆիզիկայի, աստղային աստղագիտության, աստղային համակարգերի դինամիկայի, աստղերի և գալակտիկաների տիեզերածնության և մաթեմատիկական ֆիզիկայի բնագավառներին։ Համբարձումյանը հեղինակն է սկզբունքորեն նոր տիեզերածնական հայեցակարգի։ Վ. Համբարձումյանը Ստալինյան մրցանակի կրկնակի (1946, 1950) դափնեկիր է, Սոցիալիստական Աշխատանքի կրկնակի (1968, 1978) Հերոս, Հայաստանի ազգային հերոս (1996), Ռուսաստանի Դաշնության պետական մրցանակի դափնեկիր, արժանացել է բազմաթիվ ակադեմիական պարգևների։ Բյուրականի աստղադիտարանի հիմնադիրն է։                                                    

             
                     Ալեքսանդր Բելլ(հեռախոսի գյուտարար)  

1847թ.մարտի 3-ին Շոտլանդիայի Էդինբուրգ քաղաքում է ծնվել է շոըլանդացի գիտնական, հեռախոսի գյուտարար Ալեքսանդր Բելլը:Ալեքսանդր Բելլը աշխատել է հեռահաղորդակցման գյուտի վրա:Այդ սարքի միջոցով  հնարավորություն էր ընձեռնվում հեռահաղորդակցման մի լարից միաժամանակ հաղորդել յոթ հեռագիր:1875թ. հունիսի 2-ին փորձարկման ժամանակ, հաղորդիչ  թիթեղիկներից  մեկը զոդվելով կպչում է կոնտակտին:Բելլի օգնական  մեխանիկ Վաթսոնը փորձում է շտկել թերությունը միաժամանակ ցենզուրայից դուրս արտահայտություններ  անելով:Բելլը այդ ժամանակ մեկ այլ սենյակում աշխատում էր  ընդունիչ  թիթեղների վրա, և հանկարծ լարի միջով լսում է վրդովված մեխանիկի ձայնը: Նա հանկարծ հասկանում է, որ թիթեղի երկու ծայրերի ինքնաբերաբար ամրացունը վերածվել է յուրահատուկ ճկուն թաղանթի: Այն գտնվում էր մագնիսի բևեռի տակ և խախտել էր մագնիսական հոսքը:Ընդ որում, գիծ մտնող հոսանքը փոփոխվել էր Վաթսոնի  մրթմրթոցներից առաջացած օդի տատանումների ռիթմին  համապատասխան: Գրեթե մեկ տարի շարունակ գիտնականը կատարելագործում էր իր գյուտը: 1876թ. մարտի 10-ին Բելլի բնակարանը ձեղնահարկում  գտնվող լաբորատորիային միացնող 12 մետրանոց լարից, հնչում է պատմական առաջին նախադասությունը.<<Միստր Վաթսոն, այստեղ եկեք, դուք ինձ պետք եք>>1881թ-ին բացվում է առաջին  հեռախոսակայանը:                                      

Աշնանային մեր երկրորդ նախագիծը 

Այսօր մենք երրորդ կուրսի ուսանողներով 

նախակրթարանի սաների հետ իրականացրեցինք 

<<Աշնանային մրգեր>> նախագիծը:Նախագծի 

նպատակն այն էր,որ երեխաները սովորեն աշնանային 

մրգերի անունները, գույները, երգեր, 

բանաստեղծություններ խնձորի, տանձի, նռան մասին:

Երբ մենք մտանք խբասենյակ աշնանային մրգերը լի 

զամբյուղներով,երեխաները շատ ուրախացան 

տեսնելով մեզ:Անգամ երեխաներից մեկը ինձ հարցրեց 

արդյոք մրգերը իսկական են,ես պատասխանեցի որ այո 

իսկական են և շատ համեղ:Այնուհետև անուշահամ 

մրգերը հյուրասիրեցինք սաներին,հետո նրանց հետ 

խախացինք խաղողներով խաղը:Ժամանակը անցավ    

արդյունավետ և հետաքրքիր: Երեխաներն այնքան 

ուրախ էին, որ մեզ խնդրեցին նորից այցելել իրենց:

   

                             

                               
                         
                             

                                                                                                                                                                    Հարցաշար

Գիտելիքի ստուգում  1  Բնագիտություն

ԹԵՄԱ`  Բնություն:  Բնության բաղադրիչները:

v  Ի՞նչ  է  բնությունը: Որո՞նք են բնության բաղադրիչները:

v  Ի՞նչու  է  անհրաժեշտ ուսումնասիրել բնությունը:

v  Ինչպիսի՞  բնական գիտություններ գիտեք, որո՞նք են նրանց ուսումնասիրությունների առարկան:

v  Որո՞նք են բնության ուսումնասիրման գիտական մեթոդները: Ի՞նչ գործիքներ  և  չափիչ սարքեր գիտեք:

v  Ի՞նչ նշանավոր գիտնականներ գիտեք,  նաև հայ գիտնականներ:

v  Ինչպիսի՞ կարևորագույն հայտնագործություններ գիտեք, որոնք մարդկանց կյանքը դարձրել են բարեկեցիկ:

v  Երկնային ի՞նչ մարմիններ են մտնում տիեզերքի կազմի մեջ: Տիեզերքը քնա՞ծ  է…

v  Ի՞նչ  է  Արեգակնային համակարգը:

v  Ի՞նչ համաստեղություններ գիտեք:

v  Ի՞նչ  է Երկիրը, ինչպիսի՞  ձև ունի:

v  Ինչպիսի՞  կառուցվածք ունի երկրակեղևը:

v  Ինչպիսի՞  երկնայի մարմին  է  Լուսինը: Որո՞նք են Լուսնի փուլերը:

v  Ինչո՞ւ է   լինում գիշեր և ցերեկ:

v  Ինչո՞ւ  է  լինում եղանակների հերթագայություն:

v  Ինչո՞ւ գետերը միշտ ներքև են հոսում:

v  Ինչո՞ւ տերևը կանաչ է, իսկ երկինքը երկնագույն:

v  Ինչպե՞ս են առաջանում ամպերը:

v  Քանի՞  մայրցամաքի  է բաժանվում Երկրագունդը, քանի՞ օվկիանոս գիտեք  և  այլն

v  Ինչպիսի՞  բնական  և  տեխնածին աղետներ գիտեք:
v   Քանի՞  մարզերի  է  բաժանվում Հայաստանի        Հանրապետությունը,որո՞նք են դրանք:         

    

                                            

                               ԹԵՄԱ` ԲՆության երևույթներ` ձմեռ

                                                                                        

                                          ՆՊԱՏԱԿԸ`  
v  ծանոթացնել (կամ ամրապնդել) բնության մեջ կատարվող
     փոփոխություններին ձմռանը
v  սովորեցնել ձմռանը նվիրված երգեր, բանաստեղծություններ
v  հոգատար վերաբերմունք կերակրել ծիտիկներին  և կենդանիներին

Նախագծի նկարագրություն`

1.    Ձևավորված տոնական ծառ`  մոմերով, ընդեղենով,քաղցրավենիքով  և, իհարկե մրգերով

2.    Թղթից պատրաստած փաթիլներ  և  Ձմեռ պապիկ

Ձմռանը նվիրված երգեր, բանաստեղծություններ,նկարներ, կենդանիները ձմռանը

Ընթացքը.Դաստիարակի դերերում`Հերմինեն, Քրիստինեն, Մերին, Աննան

Ուսանողները տոնական ծառը զարդարած քաղցրավենիքով,

մոմերով,թղթից պատրաստած փաթիլներով  և ձմեռ պապիկով

մտնում են խմբասենյակ,  երեխաներին համախմբում են իրենց

շուրջը  և նրանց ուշադրությունը հրավիրում ձմեռային

պատկերների վրա: Այնուհետև երեխաներին հարցնում են

 (հիշեցնում կամ սովորեցնում) ձմռանը տեղի ունեցող

Փոփոխությունների մասին, սովորեցնում ձմռանը նվիրված

երգեր,բանաստեղծություններ:   

Դաստիարակները հանձնարարում են տանը նկարել ձմեռային

Թեմաներով նկարներ`փաթիլներ, ծառեր, ձմեռ պապիկ…


                                                                                         
                                                                                     

  

Ձմեռ

Ծառը մերկացավ,
Զրկվեց տերևից,
Ձյունի փաթիլներ
Իջան վերևից։

Ձյուն ու ցուրտ եկան,
Առու, գետ լռեց,
Իր արծաթ գորգը
Ձմեռը փռեց։

Ձյունը ծնկահար
Նստեց մեծ ճամփին,
Սպիտակ հյուսերը
Կիտեց գետափին։

Ձմեռ պապի

Արի՜, արի՜
Ձմեռ պապի,
Սպիտա՛կ հագի,
Սպիտա՛կ կապի։

Դաշտ ու անտառ,
Գետ ու գետակ,
Այս ամենը
Ա՛ռ թևիդ տակ։

Սարում, ձորում
Սուլի՛ր, երգի՛ր,
Հեքիաթ ասա
     Հետաքրքիր։        

      
       

                    

   

  

Փաթիլների տակ

Փաթիլներն անթիվ թիթեռների պես

Հանդարտ խաղալով իջնում են գետին,

Ճերմակ են հագել պուրակ ու պարտեզ,

Անտառ, այգեստան ու մարգագետին: 

Մի փունջ մանուկներ ձյունապատ բակում

Խաղում են, սղղում, վազվզում զվարթ,

Նրանց աչքերը հուր են արձակում,

Այտերին՝ կարմիր նորափթիթ վարդ:

Զուգված սենյակից կանչում է, խնդրում

Ջերմ բոցկլտացով վառարանը տաք,

Բայց մանուկները խաղում են, խնդում:

                    

     Մեր ուրախ Ձմեռը պարտեզում

Մեր նախագծի շրջանակներում կրկին գնացինք մեր փոքրիկ ընկերներին հյուր, այս անգամ էլ այցը նվիրելով ձմռանը:Պտրաստել էինք փաթիլներ,ձնեմարդուկ,տոնական ծառ զարդարված գույնզգույն կոնֆետներով մրգերով ու չիր ու չամիչով լցված զամբյուղներ:Փոքրիկները մեզ տեսնելով արդեն հասկացան, թե ինչու ենք եկել, քանի որ մեզ մոոտ ձմեռաըին տոնական տրամադրություն էր:

Երեխաների հետ երգեցինք ձմռանը նվիրված տարբեր երգեր, պարեցինք, բանաստեղծություններ ասացինք, խաղացինք, և այդ ուրախ մթնոլորտում համտեսեցինք մրգերն ու ընդեղենը :Երեխաները մեզ սիրում ու սպասում են: Եվ դա մեզ օգնում է անդադար աշխատել: